Europees Octrooibureau: Slopen naast een zee van glas

Geschreven door Maaike Kraaijeveld voor AD Haagsche Courant

Stukje bij beetje wordt het oude gebouw van het Europees Octrooibureau neergehaald. Vlak naast de nieuwe futuristische constructie van staal en heel veel glas.

Je moet maar durven: slopen naast een super dun nieuw gebouw dat uitsluitend uit glas lijkt te bestaan. Hoef je niet voor gestudeerd te hebben om te begrijpen dat het gebruik van dynamiet niet echt een voor de hand liggende methode is om een einde te maken aan het gebouw dat er ruim 40 jaar geleden zo trots verscheen.

Het nu in alle opzichten oude stenen kantoorgebouw van het Europees Octrooibureau in Rijswijk domineerde lang het bedrijventerrein in de Plas-poelpolder. Het mocht zich het hoogste gebouw in het gebied noemen en voldeed daarmee helemaal aan de status van de internationale organisatie voor de toewijzing en registratie van octrooien.

MAJESTUEUS

Maar nu verdwijnen er steeds meer hapjes uit het ooit zo majestueuze gebouw. Omdat het zo precies en bijna geruisloos gebeurt, lijkt de onttakeling ook voor het gebouw zelf minder pijnlijk. Op kousenvoeten wordt het ontmanteld. Om de knappe koppen van het Europees Octrooibureau ernaast, in hun nieuwe futuristische onderkomen, niet te storen bij hun werk.

Het is maar beter voor het oude gebouw om niet langer in de schaduw te hoeven staan van de ongekende nieuwbouw die ernaast is verschenen. Alsof het gebouw er is geland, als een buitenaards wezen. Nergens in Europa staat zo'n groot en bijzonder gebouw van staal en glas. Het ontwerp van de architectenbureaus Ateliers Jean Nouvel in Parijs en Dam& Partners Architecten in Amsterdam lijkt door de weerspiegeling van de lucht in de glazen gevels nóg dunner en transparanter dan het al is. Ondanks zijn gigantische afmetingen met alleen al een hoogte van 27 verdiepingen.

GERUISLOOS

Op het oog staan de twee giganten, elk in zijn tijd, vlák naast elkaar. In werkelijkheid zit er 11 meter tussen de gebouwen. Toch heeft de vrijwel geruisloze methode van ontmantelen vooral te maken met het beperken van de overlast voor de medewerkers van het EOB ernaast en de mensen die elders in de omgeving aan het werk zijn. ,,Het is niet gebruikelijk dat er zo'n grote kraan als hier staat bij de sloop van een gebouw', zegt Patrick Gijzen, projectmanager bij bouwbedrijf J.P. van Eesteren. ,,Die maakt het in dit geval mogelijk om zo groot mogelijke constructie onderdelen af te hijsen, waardoor er minder storende sloophandelingen nodig zijn. '

Om te meten of er niet te veel trillingen zijn te voelen en er niet te veel geluid wordt gemaakt bij de sloop, zijn in de bestaande gebouwen trilling- en geluidmeters geïnstalleerd. Om lawaai zoveel mogelijk te voorkomen voor de medewerkers van het EOB, worden 'harde werkzaamheden', zoals bijvoorbeeld het zagen van beton, buiten kantooruren van het EOB gedaan.

Voor Gijzen en alle deskundigen bij J.P van Eesteren is de sloop van het oude gebouw, uitbesteed aan een onderaannemer, een onderdeel van het hele project nieuwbouw voor de grootste internationale organisatie in Nederland. ,,De nieuwbouw is eerst gebouwd, zodat de medewerkers door konden werken. Na de overdracht heeft het EOB gezorgd voor het meubileren en de interne verhuizing van het oude naar het nieuwe pand, dat zijn vele duizenden verhuisbewegingen geweest, konden we starten met de sloop.'

Er is begonnen met het weghalen van de inventaris van het oude gebouw, de plafonds, vloerbedekking, binnenwanden en installaties, vertelt Gijzens collega Robert van 't Zelfde. ,,Als dit alles uit een verdieping is verwijderd, kunnen we beginnen met de raamkozijnen en geveldelen. Vervolgens begint het weghalen van het betonwerk van boven naar beneden. Dan zal het gebouw per week of twee weken slinken.' Tot het einde van het jaar duurt naar verwachting de voor- en binnensloop. ,,De sloop van het betonnen skelet duurt tot ongeveer juni volgend jaar.'

GROTE VIJVER

Uiteindelijk zal op de plek waar het oude gebouw heeft gestaan geen grond maar water de hoofdrol spelen. De waterpartij naast de transparante nieuwbouw zal het zwevende effect wat de architecten beogen versterken. ,,Het gebouw lijkt te zweven in de lucht', vertelt een woordvoerder van J.P. van Eesteren. ,,Medewerkers en bezoekers van het Europees Octrooibureau lijken door 'het water' de entree van het nieuwe gebouw binnen te wandelen, doordat de entree lager is gesitueerd dan het wateroppervlak.'

FIETSENKELDER

Onder de vijver komt een ondergrondse fietsenkelder, reproruimte en installatieruimtes. Het materiaal dat bij de sloop vrijkomt, wordt voor 99 procent gerecycled. Het kleine restje dat overblijft wordt verwerkt als afval.

Een groot deel van het materiaal komt terug in het nieuwbouwproject voor het Europees Octrooibureau. ,,We zijn aan het onderzoeken of we nog meer materiaal kunnen hergebruiken in de nieuwe betonconstructie van de kelder, vloeren en wanden', zegt Van 't Zelfde.

En wat vinden de project coördinatoren eigenlijk zelf leuker: bouwen of slopen? Van 't Zelfde: ,,Persoonlijk vind ik het maken van iets nieuws leuker dan het slopen van een oud gebouw. Maar hier zullen de mensen van het sloopbedrijf Vink anders over denken', zegt hij lachend. Het 87 meter hoge gebouw is in elk geval wel het grootste gebouw dat hij heeft helpen ontmantelen. ,,Dat is zo'n 20 meter lager dan het nieuwe gebouw.'

KADER

TONNEN AAN STEEN, STAAL EN HOUT

De afmetingen van beide gebouwen zijn gigantisch. Bij de sloop van het oude gebouw van het Europees Octrooibureau aan de Patentlaan in de Plaspoelpolder in Rijswijk komt dan ook heel veel materiaal vrij. Materiaal dat voor bijna honderd procent wordt hergebruikt.

Een paar cijfers om het te illustreren. Het gebouw dat een hoogte heeft van 87 meter en een oppervlakte van 60.000 m2 bevat tonnen aan herbruikbaar materiaal, zeggen de deskundigen van J.P. van Eesteren.

,,Het zijn natuurlijk inschattingen van de hoeveelheden, maar aan steenachtig materiaal komt zo’n 43.000 ton vrij. Iets minder dan de helft daarvan kunnen we zelfs op de locatie in Rijswijk hergebruiken. De rest wordt gerecycled.”

Aan metaal komt 1200 ton naar beneden, 670 ton hout, 165 ton dakbedekking en 195 ton glas. Daarnaast gaat het om 720 ton constructieafval.

Het oude gebouw is naar verwachting in juni volgend jaar helemaal ontmanteld. De totale nieuwe inrichting van het Europees Octrooibureau en het landschap eromheen moet in april 2021 klaar zijn.

Wie een kijkje wil nemen in de spectaculaire nieuwbouw heeft daartoe de kans op 14 en 15 september, tijdens Open Monumentendag(en). Online aanmelden is wel nodig.