Nieuw hoofdkantoor Triodos Bank 100 procent ‘remontabel’

Geschreven door Eric Harms in 'Cobouw'

Schroeven. Om precies te zijn: 165.312 schroeven. Die waren ervoor nodig om van het nieuwe hoofdkantoor van Triodos Bank het eerste volledig ‘remontabele’ kantoor van Nederland te maken. Het is dan ook geen gebouw meer, maar een bank, zo was de stelling tijdens een ‘sneak preview’ van het project. Een materialenbank, wel te verstaan. “We moeten het niet meer over vastgoed maar over losgoed hebben.”

Terwijl rondom nog volop wordt gebouwd aan de vernieuwing van de spoor- en weginfrastructuur, vond op landgoed De Reehorst in Driebergen-Zeist al de officiële perspresentatie plaats van het fonkelnieuwe, vrijwel geheel in hout opgetrokken hoofdkantoor van Triodos Bank. Niets minder dan een ‘houten kathedraal’, vond architect Thomas Rau, maar dan wel gegoten in een uiterst modern jasje.

Dat was ook exact de intentie van Triodos Bank, aldus managing director Matthijs Bierman. Niet voor niets is het kantoor gerealiseerd op de plek waar 40 jaar geleden werd besloten tot oprichting van de op duurzame ontwikkeling gerichte financiële instelling. “Wij willen bewust omgaan met het verleden, de natuur en met geld, maar ook met al onze hulpbronnen.”

Het eigen project moest daarom in de eerste plaats cultuur, ecologie en economie met elkaar in verbinding brengen. Daarnaast diende het gebouw naadloos in zijn natuurrijke omgeving te passen en moest het uitblinken in duurzaamheid en circulariteit. Met name ook omdat er gebouwd ging worden op een plek die onderdeel uitmaakt van de Ecologische Hoofdstructuur en de verbinding vormt tussen het Kromme Rijngebied en de Utrechtse Heuvelrug. Dat was ook de reden dat uiteindelijk tot aan de Raad van State moest worden geprocedeerd om de bouwvergunning rond te krijgen.

Volgens Thomas Rau gezocht naar juiste balans tussen natuur, cultuur en economie

Vrijdag 6 september 2019, ruim negen jaar na het sluiten van de samenwerkingsovereenkomst tussen Triodos Bank en EDGE en 13 maanden na aanvang van de bouw, werd het gebouw door J.P. van Eesteren formeel opgeleverd. Deze week konden tijdens een ‘sneak preview’ de media alvast een kijkje nemen; de officiële ingebruikname volgt in november.

Daarmee is een einde gekomen aan een langdurig en intensief ontwerp- en bouwproces. Een proces, waarbij volgens Thomas Rau is gezocht naar ‘de juiste balans tussen natuur, cultuur en economie’. “Die hebben we geprobeerd vorm te geven in zowel het gebouw als zijn omgeving. Let wel: niemand wordt optimaal bediend; het gaat immers om de balans.”

Het gebouw bestaat uit drie torens van twee, drie en vijf verdiepingen, afgedekt met groene daken en omhuld met een volledig glazen gevel. Licht, lucht en water in het kantoor worden zoveel mogelijk op natuurlijke wijze voorzien. In totaal is maar liefst 2.623 m3 hout verwerkt. Of, zoals Rau het in zijn presentatie omschreef: “De bossen in Duitsland hadden 11,36 minuten nodig om dit gebouw te laten groeien”.

Het kantoor blinkt uit in duurzaamheid. Het kantoor zelf is energieneutraal of zelfs -opwekkend, mede dankzij de toepassing van een warmte- en koudeopslag, het gebruik van ruim 3.000 m2 zonnepanelen en de plaatsing van 120 slimme, bi-directionele laadpalen. Triodos en EDGE gaan dan ook voor een BREEAM Outstanding score.

Ook het landgoed is en wordt flink onderhanden genomen. Door herinrichting en het inbrengen van extra beplanting en nieuwe drinkpoelen aan neemt de biodiversiteit toe, terwijl oude landschappelijke zichtlijnen worden hersteld.

‘Het hele gebouw is te demonteren zonder waardeverlies’

Maar bovenal geldt het gebouw als toonbeeld van een circulaire benadering van de gebouwde omgeving. “Circulariteit faciliteert het eindige oneindig”, aldus Rau. “Dit hele gebouw is te demonteren zonder waardeverlies. Het mag zich met recht het eerste remontabele kantoor ter wereld noemen. En dat hebben we allemaal te danken aan de schroef: 165.312 schroeven om precies te zijn.”

(tekst loopt door onder de foto)

De keuze voor een 100 procent circulair gebouw leidde tot een geheel nieuwe aanpak van het bouwproces. “We hebben het benaderd als een logistiek proces”, aldus Rau. “Dat betekent: alles voordenken in plaats van nadenken en vervolgens in no time in elkaar zetten. Het hele proces is volledig gestandaardiseerd, zonder dat het individuele karakter van het gebouw geweld is aangedaan. Alle gebruikte materialen zijn gewaardeerd, gevalideerd en in Madaster opgenomen. Feitelijk is het een bank in een bank.”

Volgens Rau gaat dat in de toekomst veel vaker gebeuren. “Ieder gebouw moet een bank worden, een bank van materialen en bouwelementen. Vastgoed bestaat dan helemaal niet meer, het is allemaal los goed geworden. En zo hoort het ook. Alles is tijdelijk en iets tijdelijks bedienen met iets vasts is dom. Wij zijn er met dit gebouw in geslaagd de tijdelijkheid te activeren. Als er een einde aan dit gebouw komt, blijft er nog veel van waarde over.”

‘Een aantoonbaar 100 procent remontabele constructie is nog nergens anders toegepast’

Negen jaar om van plan tot project te komen. Constantijn Berning van EDGE was de eerste om te erkennen dat het inderdaad een uiterst langdurig proces is geweest. “Maar dat had alles te maken met de complexiteit van de opgave en de aard van de plek. We moesten immers met alle betrokkenen goede afspraken maken, ook met provincie, gemeente en ProRail. Het ging om het versterken van de Ecologische Hoofdstructuur, de aansluiting bij het Infrastructuurplan van ProRail, het behoud van bestaande functies op het landgoed zelf, en het tegengaan van de verrommeling ter plaatse. Uiteindelijk wilden we met elkaar via dit gebouw een kwaliteitsimpuls geven aan het stationsgebied maar ook aan het landschap. En natuurlijk is de circulariteit van dit gebouw ook uniek. Een aantoonbaar 100 procent remontabele constructie is nog nergens anders toegepast. Al die elementen maken dit een zeer bijzonder project.”

Ook Ton Vaags, directievoorzitter van bouwbedrijf J.P. van Eesteren spreekt van een bijzonder project. Omdat het gebouw vrijwel geheel in hout is uitgevoerd, wat bij kantoren van deze omvang zelden voorkomt. Maar met name ook vanwege het bouwproces. “Van meet af aan was duidelijk dat deze bouwplaat geen bouwplaats moest worden maar een montageplaats. Daar hebben we op allerlei manieren rekening mee houden. Je probeert de diverse elementen stuk voor stuk just-in-time aan te voeren, zodat de pakketten ter plekke gestapeld en gemonteerd kunnen worden. We hebben dit gebouw daardoor in extreem korte tijd kunnen realiseren. Normaalgesproken kun je voor zo’n soort gebouw tien maanden extra bij de nu bestede 13 maanden optellen. Wel betekent het dat je je ieder facet van het werk tot in detail moet voorbereiden en dat je ketenpartners bereid en in staat moeten zijn daarin mee te gaan. Maar dat wilden ze wel, zeker nadat we de context van het project hadden geschetst.”

‘Triodos-gebouw heeft nu een volledig materialenpaspoort’

Het was overigens absoluut noodzakelijk om het gebouw in BIM om te zetten om het vervolgens ook te kunnen realiseren, benadrukt Vaags. “Voordeel was vervolgens wel, dat de elementen en materialen weer een stuk makkelijker waren door te zetten naar Madaster. Als je daar bij aanvang al rekening mee houdt is die vertaalslag goed te maken. Daarom heeft het gebouw nu ook een volledig materialenpaspoort.”

(tekst loopt door onder de foto)

Projecten zoals de nieuwbouw van Triodos Bank zijn voor bouwbedrijven de nieuwe werkelijkheid, denkt Vaags. “Zelf waren we al behoorlijk bezig met duurzaamheid en circulariteit. Maar we wilden heel graag nog een stap voorwaarts zetten in circulariteit. Het is het makkelijkst om dat voor elkaar te krijgen als je dat rondom je eigen projecten kan doen. Dan kan het geleerde namelijk meteen in de praktijk worden gebracht. De hier gekozen benadering stelt hoge eisen aan hoe je bouwt, aan het proces en aan de voorbereiding ervan. Zeker, het is een intensief project geweest, ook om het letterlijk maakbaar te krijgen. Planning-technisch is het ook een uitdaging geweest, omdat het heel snel gebouwd moest worden, terwijl je op een andere manier met elkaar samenwerkt. Maar het is wel degelijk het bouwproces van de toekomst. Van bouwen van vastgoed gaan we steeds meer naar monteren van los goed.”

KADER

Kantoor van 30 miljoen

Het nieuwe hoofdkantoor van Triodos heeft een oppervlakte van bijna 13.000 m2 en kostte circa 30 miljoen euro. Naast EDGE, RAU Architecten en J.P. van Eesteren bestond het projectteam uit: Arcadis, Aronsohn, BBN, Bosman Bedrijven, Copijn, DGMR, Deerns en Ex Interiors. Triodos Bank neemt het gebouw volgens planning in november 2019 officieel in gebruik.