Spectaculair bladerdak als eyecatcher

Geschreven door Wilbert Leistra voor Plafond en wand info

Eind vorig jaar heeft koningin Máxima het meest duurzaam gerenoveerde kantoorgebouw van Nederland officieel geopend: het nieuwe pand van de Goede Doelen Loterijen. Absolute eyecatcher van het project dat het hoogst haalbare duurzaamheidslabel heeft gekregen - Breeam Outstanding - is het spectaculaire bladerdak in het atrium en boven het voorplein. Ongeveer zevenduizend aluminium tegels die elk in een verschillende hoek zijn gevouwen, leveren een bijzondere lichtinval als in een bos op.

Jarenlang stond een pand aan de Beethovenstraat in Amsterdam leeg. Nu is het het meest duurzaam gerenoveerde kantoorgebouw van Nederland, beloond met het hoogst haalbare duurzaamheidslabel Breeam Outstanding. Daar waar vroeger de parkeerplaats van het kantoorpand was, is nu een prachtig overkapt atrium verschenen. Dit atrium verbindt het oude pand met de erop geplaatste nieuwbouw. Het gebouw is de nieuwe thuisbasis van de Goede Doelen Loterijen, waar de non-profit-loterijen Nationale Postcode Loterij,VriendenLoterij en BankGiro Loterij zijn ondergebracht. Ook bevat het gebouw een tv-studio waar de programmaís Koffietijd en 5 Uur Live live worden uitgezonden. Het gebouw is ontworpen door Benthem Crouwel Architects, interieurarchitecten D/DOCK en Loudon Living en uitgevoerd door J.P. van Eesteren.

Suggestie

Het hart van het gebouw vormt het atrium. De stalen kolommen lijken stammen van een boom met heuse takken waarop een gigantisch bladerdak rust. Hiermee wordt de suggestie van een bos bereikt, aldus Cees Zuidervaart, bouwkundig projectleider bij Benthem Crouwel Architects uit Amsterdam, medeverantwoordelijk voor het ontwerp van het nieuwe gebouw.ìVanaf het begin zijn de medewerkers van de Goede Doelen Loterijen zeer nauw betrokken geweest bij het ontwerp en de inrichting van hun nieuwe werkomgeving. Ze wilden het groen en de rust van het Vondelpark bij een van de vorige locaties graag meenemen naar de nieuwe huisvesting. Bij de ontwerpers is toen het idee ontstaan om het hele pand te overspannen met een abstract bladerdak dat gedragen wordt door slanke kolommen die eruit zien als boomstammen." Zuidervaart geeft nog een voorbeeld van de invloed van het personeel op een deel van de inrichting van de ruimte. "In het oorspronkelijke ontwerp waren de videranden van het atrium afgewerkt met houten balustraden. Maar de opdrachtgever wilde dat het atrium een echte ontmoetingsplek zou worden met de uitstraling van een plein, en een plein wordt meestal omzoomd door huizen. Het idee was dat huizen, of liever gezegd gevels, ook in het atrium zouden passen en dienst konden doen als balustrade. De atriumwanden zijn in segmenten verdeeld, waarna in een workshop werknemers zelf ontwerpen hebben gemaakt voor de gevels. Deze ontwerpen zijn vervolgens abstracter gemaakt en daarna in staalplaten geperforeerd. Zo is de uitstraling van het atrium echt door de medewerkers zelf bepaald", legt de bouwkundig projectleider uit.

Outstanding

De nieuwe thuisbasis van de Goede Doelen Loterijen is het meest duurzaam gerenoveerde kantoorgebouw van Nederland, bekroond met het Breeam Outstanding-certificaat. Zuidervaart: "De opdrachtgever had als uitgangspunt dat hij een duurzaam gebouw wilde realiseren met een Breeam-certificaat, en dan bij voorkeur het hoogst haalbare. Er is een Breeam-adviseur aan het ontwerpteam toegevoegd om het proces te begeleiden. Om een dergelijk certificaat te behalen, moet je op een heel specifieke manier omgaan met de keuzes voor materialen. Dit heeft in het ontwerpproces stimulerend en inspirerend gewerkt." Een van die keuzes bestond uit het ontwerpen en monteren van het plafond van het atrium en boven de entree van het gebouw, vertelt Terry Woudenberg, projectadviseur bij Hunter Douglas. Hij is nauw betrokken geweest bij de vertaalslag van het ontwerp naar de technische oplossingen voor het bladerdak. "Het idee van de architecten was om in het plafond een bladerenmotief te creëren waarmee een lichtinval ontstaat alsof het een lommerrijke omgeving betreft", legt de projectadviseur uit. "We kregen een foto te zien met de vraag of we het konden maken.Wij vroegen ons af waarom, want de foto bewees toch dat het gemaakt kon worden. Bleek het een maquette te zijn, gemaakt van 3 satéprikkers en aluminiumfolie", lacht Woudenberg.

Grillige vorm

Zowel binnen als buiten hebben de stalen kolommen van de draagconstructie de grillige vorm van bomen en takken. Vandaar dat het plafond ook op een bladerdak moet lijken om in dit beeld te passen. Woudenberg vertelt dat Hunter Douglas hiervoor een vlak plafond van in totaal 3500 vierkante meter dakpanelen heeft ontworpen en geproduceerd, waarbij de verhouding tussen de binnen- en buitenpanelen gelijk is. De panelen bestaan uit vier vierkante tegels van 650 mm bij 650 mm die in een aluminium profiel zijn bevestigd. "Het motief bestaat uit vier driehoekbladeren die in verschillende hoeken naar beneden zijn gevouwen. De vier bladeren zijn in 58 verschillende soorten zettingen als een ingewikkelde puzzel in het plafond gelegd. Geen enkel profiel is hetzelfde. De panelen zijn in verschillende hoeken gevouwen, waardoor deze bijzondere lichtinval ontstaat", zegt Woudenberg.

Weersinvloeden

Het bladerdak loopt van het atrium buiten door als overkapping van de entree. Om het buitengedeelte van het dak bestand te maken tegen weersinvloeden heeft Hunter Douglas zorgvuldig onderzoek verricht en gerekend aan de juiste milieuvriendelijke materialen en verhoudingen van de profielen. Deze berekeningen zijn vervolgens door Hunter Douglas en een extern ingenieursbureau gecheckt, verzekert Woudenberg. "Het ingenieursbureau heeft met behulp van een computerprogramma gesimuleerd hoeveel krachten op de aluminium panelen komen. Pas toen alles goed was doorberekend en we zeker wisten dat deze bladeren in de herfst niet zouden vallen, hebben we Benthem Crouwel Architects geantwoord dat wij het kunnen maken." De plafonds dragen ook direct bij aan de hoge duurzaamheidsambities van het kantoor van de Goede Doelen Loterijen, benadrukt Woudenberg. "Door de schakeringen van de lichtinval door het aluminium plafond kan het binnenklimaat van het atrium aangepast worden voor verkoeling in de zomer of voor voldoende lichtinval en verwarming in de winter. Daarnaast is het aluminium dat in de profielen is toegepast, milieuvriendelijk geproduceerd en voorzien van een speciale, duurzame legeringskwaliteit." Hunter Douglas gebruikt aluminium profielen die voor 95 procent bestaan uit een gerecycled corrosiebestendig hoogwaardige aluminiumlegering en die voorzien zijn van een transparante, gepoedercoate laag. Daarnaast had de producent de taak om de plafonddelen te voorzien van een matspiegelende laag en kleur voor de juiste reflectiewaarden. Hiermee wordt een natuurlijke uitstraling met een afgezwakte weerkaatsing gerealiseerd. "Deze extra kwaliteiten hebben niet alleen een esthetische waarde, maar ook een duurzame, corrosiebestendige waarde", geeft Woudenberg aan.

Montage

Verwol Complete Interieur Realisatie uit Opmeer en Delft was verantwoordelijk voor de montage van het bladerdak. Volgens projectleider Mark van Vliet had de producent er alles aan gedaan om de montage de vereenvoudigen. "Knap aan de engineering van dit dak is dat Hunter Douglas elke tegel apart heeft ingetekend, zodat elke tegel anders in het profiel is gelegd.Voor de montage waren de tegels genummerd waardoor ze ook op de juiste plek terechtkwamen. Maar ondanks dat was het voor ons een flinke puzzel om de juiste type panelen op de juiste plek te monteren." De moeilijkheidsgraad van het project zat volgens Van Vliet ook in het werken op grote hoogte. "Voor het plaatsen van de lichtpanelen met profielen van het atrium en het voorplein heeft hoofdaannemer J.P. van Eesteren voor ons een volledige volumesteiger opgebouwd.Voor de dakrand rondom het gebouw hebben we twee hoogwerkers gebruikt van 15 meter hoog en met vloeroppervlakten van 7 meter bij 1,8 meter."

Postzegel

Beide mannen geven direct de logistiek aan als een moeilijke factor bij dit project. "Het was alsof je op een postzegel moest werken", zegt Van Vliet. "Tussen 8 en 9 uur 's ochtends mochten wij niet met de busjes bij het werk staan vanwege het vele fietsverkeer. Hierdoor waren wij gedwongen om het materiaal gefaseerd te leveren, we hadden namelijk geen opslagcapaciteit op het werk", vult Woudenberg aan. "Daarnaast was het ook nog een behoorlijke logistieke klus om de aluminium panelen te verpakken. Vanwege de afmetingen van de panelen hebben we speciaal stevige kartonnen dozen laten ontwikkelen. De panelen zijn per type verpakt en alle 28 typen moesten direct beschikbaar zijn, anders kon Verwol de puzzel niet opbouwen. En we moesten de panelen voor binnen en buiten gescheiden houden." De projectleider van Verwol Complete Interieur Realisatie kijkt met plezier terug op het project. "Ik hou wel van dit soort technisch ingewikkelde uitdagingen. Het gebouw is door dit plafondsysteem een echte eyecatcher geworden. Een project om trots op te zijn!"

Bouwpartners

Opdrachtgever: Goede Doelen Loterijen, Amsterdam
Architect: Benthem Crouwel Architects, Amsterdam
Interieurarchitect: D/Dock, Amsterdam; Loudon Living, Wassenaar
Aannemer: TBI-onderneming J.P. van Eesteren, Gouda
Fabrikant plafonds: Hunter Douglas, Rotterdam
Montage plafonds: Verwol Complete Interieur Realisatie, Opmeer en Delft